Nowa Huta

Gdy radzieckie siły okupacyjne wjechały do Polski pod koniec drugiej wojny światowej, znaleźli kraj zdewastowany przez okrutne walki na froncie wschodnim. Odbudowa dopiero się zaczynała, a Moskwa widziała w tym szansę nie tylko na przebudowę polskich miast na komunistyczną modę, ale także na radykalne przekształcenie polskiego społeczeństwa.

Aby to osiągnąć, Sowieci rozpoczęli planowanie pracy i budowę Nowej Huty, która miała być idealnym miastem reprezentującym wizję chwalebnej komunistycznej przyszłości. Projekt został zatwierdzony w 1947 roku, a budowa eksperymentu urbanistycznego w inżynierii społecznej rozpoczęła się w 1949 roku.

Jako jedno z zaledwie dwóch w pełni zaplanowanych miast socjalistycznych na świecie (drugie to Magnitogorsk, Rosja), Nowa Huta została zbudowana pod Krakowem, aby stworzyć tętniącą życiem enklawę klasy robotniczej, która przyćmiłaby starsze mieszczańskie miasto z jego bogatą historią, instytucjami kulturalnymi i niechęcią do komunizmu.

Zbudowana dla 100 000 mieszkańców, każdy szczegół Nowej Huty został starannie zaplanowany. Szerokie drogi zostały stworzone, by powstrzymać rozprzestrzenianie się pożarów budynków; drzewa otaczające te aleje zostały zasadzone, by pochłonąć uderzenie fali nuklearnej. Całe miasto jest "ukrytą fortecą", z detalami architektonicznymi i aspektami siatki ulic, co ułatwia obronę miasta na wypadek inwazji. Całość została rozplanowana w formie sunburstu, promieniującego z monumentalnego placu centralnego i zbudowanego w porywającym stylu architektonicznym, który łączył renesansową elegancję z wielką, przytłaczającą skalą typową dla sowieckich projektów.

Co ważniejsze, był to jednak zamierzony status Nowej Huty jako proletariackiego raju. W tym celu na jednym końcu miasta zbudowano masywną hutę stali. Huta Lenina posiadała największy piec wielkopiecowy w Europie i zatrudniała 40 000 ludzi z możliwością produkowania 7 milionów ton stali rocznie.

Było to dziwne miejsce dla takiego obiektu, biorąc pod uwagę słaby lokalny popyt na stal, a także brak pobliskiego węgla i rudy żelaza (które musiały pochodzić odpowiednio ze Śląska i ZSRR), ale w tym przypadku - jak w wielu innych podczas zimnej wojny - symbolika była ważniejsza niż logistyka.

Jak na ironię, Nowa Huta przekształciła się później w antykomunistyczne centrum i była kluczowa w ruchu Solidarności w latach 80. XX wieku. Na uwagę zasługuje także kościół Arki Pańskiej, o który miejscowi walczyli przez 28 lat o pozwolenie na budowę i który stał się również potężnym symbolem polskiego oporu wobec rządów komunistycznych. Niemniej jednak Nowa Huta pozostaje po dziś dzień jednym z najlepszych przykładów architektury socrealistycznej i urbanistyki komunistycznej.